Er zijn inderdaad twee manieren waarop iemand binnen het dynamisch systeem van zijn eigen Enneagram type kan veranderen.

De eerste is inderdaad de lijn tussen stress- en ontspanningspunt. Het Neurogram vertelt je hoe je door het gedrag van je ontspanningspunt over te nemen je meer ontspant en je stopt het gedrag van je stresspunt te doen en daarmee de stress verminderd.

De tweede manier is om te stoppen in de zonde van je Hoofdzonde te leven en te kiezen voor de deugd van Hoofddeugd. Het gevolg hiervan is dat je beter in je vel komt te zitten en dat de eigenschappen van je eigen Enneagram type veranderen van de ongezonde versie in de gezonde versie.

In principe staan deze twee veranderingsprincipes los van elkaar. Dat wil zeggen dat je in principe prima ontspannen je Hoofdzonde kan doen en dat je ook prima gestrest kan zijn terwijl je Hoofddeugd doet. Dit is alleen in de praktijk anders. In de praktijk zal dit alleen op korte termijn werken. Op lange termijn kom je door je Hoofdzonde in de problemen waardoor de kans groot is dat je daardoor gaat stressen. Andersom zorgt je Hoofddeugd ervoor dat op lange termijn je leven op rolletjes verloopt waardoor de kans groot is dat je lekker ontspannen bent.

Dus hoewel het twee losse principes zijn, hebben de effecten ervan wel invloed op elkaar.

Het Neurogram blijkt weinig invloed van de cultuur te hebben. Neurogramtypes worden bepaald aan de hand van welke delen van je brein honderden miljoenen cellen meer hebben en welke honderden miljoenen cellen minder hebben. Uit mijn eigen onderzoek in Nederland, Noorwegen, Engeland, België en de VS zie je overal hetzelfde beeld.

Verreweg de meeste mensen zijn type 9, de Bemiddelaar. Meestal zo rond de 30%. De andere acht types zijn zo'n beetje gelijk verdeeld met zo rond de 9% met de volgende volgorde (van veel naar weinig) qua aantal percentage:

1. Bemiddelaar 32%

2. Baas 10%

3. Perfectionist 10%

4. Levensgenieter 9%

5. Helper 9%

6. Loyalist 8%

7. Succesvolle Werker 8%

8. Analist 7%

9. Romanticus 7%

Voor alle Neurogramtypes geldt dat hoewel er bij één en hetzelfde type veel overeenkomsten zijn het toch individuele mensen blijven waardoor er altijd meer verschillen te vinden zijn dan overeenkomsten. Een van de redenen daarvan is dat het Neurogram maar over een klein deel van je leven gaat, namelijk de vorm en niets te maken heeft met de inhoud van je leven. Het Neurogrammodel is een generalisatie die je in staat stelt om snel een aantal key inzichten te krijgen in de ander waardoor je gemakkelijker met de ander om kan gaan, hem beter begrijpt en hem effectiever kan beïnvloeden. Hierbij geldt ook weer dat dit bij sommige types beter gaat dan bij andere, e.e.a. ook weer afhankelijk van je eigen type. Zonder deze voordelen was er ook geen rechtvaardiging geweest om het Neurogrammodel überhaupt te gebruiken voor anderen. (Voor jezelf zijn er andere rechtvaardigingen.) Tegelijkertijd blijft het wel een model en is het goed om in je achterhoofd te houden dat je aan het generaliseren bent. Dat betekent dat je met het Neurogrammodel in grote lijnen naar iemand kijkt (Oftewel in NLP jargon: het metaprogramma chunk size staat op grote lijnen.) Dat betekent dat wanneer je naar meer details gaat kijken je meer verschillen gaat vinden. Stel je je metaprogramma overeenkomsten/verschillen in op verschillen dan zie je ook meer verschillen.

Sommige Enneagram trainers gaan dan vervolgens tevergeefs al die verschillen in kaart proberen te brengen waardoor je onzinnige dingen krijgt als Willem Jan van de Wetering's 128 subtype per Enneagramtype. Een veel betere strategie is om je te bedenken dat het Enneagram maar over een klein deel van het leven gaat, namelijk de vorm en alleen wanneer je in grote lijnen kijkt om de overeenkomsten te zien. Dan kom je tot het inzicht dat al die details waarin mensen verschillen wegvallen omdat je ze simpelweg weglaat uit het Neurogrammodel. Dat betekent geenszins dat je er in individuele gevallen geen rekenschap van hoeft te geven, allerminst. Maar dat is precies waar NLP zo goed in is: op zoek naar alle kleine detailverschillen, bijvoorbeeld op submodaliteitenniveau en iedereen beschouwen als een individu. Vandaar dat de combinatie van beide zo goed is om te doen. Het Enneagram geeft je macro-voordelen zodat je snel met veel mensen effectief om kan gaan en NLP geeft je micro-voordelen zodat je snel en effectief een individu kan helpen.

Voor Bemiddelaars geldt iets bijzonders. Voor mij is de Bemiddelaar de gewone mensen die iets van de andere acht types in zich herbergt. Bij sommige Bemiddelaars is er één van die andere acht sterker dan de andere zeven types waardoor je van die mensen krijgt waarbij het heel subtiel ligt: een 1 of een 9, een 2 of een 9, een 3 of een 9, een 5 of een 9, een 6 of een 9, een 7 of een 9, een 8 of een 9. Op een of andere manier zijn er weinig mensen die een 4 of een 9 zijn. Er is een foutief Neurogramsysteem die bij dat soort mensen vindt dat er dan sprake is van een inferieur type. Alleen die term is al heel ongelukkig. Maar ze bedoelen dan dat iemand een zwakke 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 of 8 is. Maar dat is het verkeerde inzicht. In werkelijkheid is het andersom. Je hebt dan te maken met een Bemiddelaar met een sterke 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 of 8 kant in zich. Klinkt ook al veel beter. Tegelijkertijd betekent dat ook dat er tussen de grote groep Bemiddelaars meer verschillen zijn in het geval dat mensen met een sterk ander type zitten waarbij de sterke types onderling verschillen. Gelukkig is dit een subtiliteit waardoor je weliswaar soms op het verkeerde been gezet wordt, maar wat verder praktisch geen invloed heeft op hoe je met iemand omgaat. De Bemiddelaars uitgangspunten zijn vele malen sterker dan zo'n zogenaamd "sterk" punt. Die sterke punten zijn wat uiterlijke schijn en is niets meer dan een dun laagje vernis dat je zo weg krabt en waaronder dan een gewone Bemiddelaar onder schuil gaat.

Juist omdat Bemiddelaars ook zo middelmatig zijn in de zin dat ze van alles een beetje hebben zijn het ook paradoxale types. Het zijn doeners die lui zijn. Het zijn woede types die harmonie nastreven. Ongeduld en dergelijke hebben vaak te maken met hun drang zich waar te maken qua ambitie: mooi huis, goede baan en goede relatie. Als het daar niet gaat zoals ze willen dan worden ze ongeduldig en gefrustreerd.

Alle ongezonde Neurogram types doen zich anders voor dan ze werkelijk zijn. Dus het hangt af van wat voor geveins het is.

• Perfectionisten veinzen dat ze perfect zijn.

• Helpers veinzen dat ze helpen.

• Succesvolle Werkers veinzen dat ze succes hebben.

• Romantici veinzen dat ze begaan zijn met andere mensen.

• Analisten veinzen dat ze in de gedeelde werkelijkheid leven.

• Loyalisten veinzen dat de wereld geen enge, gevaarlijke wereld is.

• Levensgenieters veinzen dat ze het leuk hebben.

• Bazen veinzen dat ze absoluut overtuigd zijn van hun eigen gelijk.

• Bemiddelaars veinzen dat ze oprecht vrede willen in plaats van rust.

Een van de grote voordelen van het gebruik van het Neurogram is dat je reeds in een vroeg stadium stress kan herkennen aan gedrag dat ogenschijnlijk niets met stress te maken heeft. Dit kan lang voordat iemand daadwerkelijk stress voelt. Zo ligt een gestreste type 3, Succesvolle Werker ogenschijnlijk relaxed op de bank Tellsell op TV te kijken. Niemand ook de Succesvolle Werker zelf niet zou dat als stress herkennen en toch is het stressgedrag geactiveerd in het brein en is er dus sprake van stress. Dat geeft je de mogelijkheid om die stress al in een heel vroeg stadium aan te pakken.

Daarbij komt dat mensen hun persoonlijkheid een dynamisch systeem is dat tussen stress en ontspanning heen en weer slingert. Bij de een meer dan bij de ander afhankelijk of iemand hoog of laag op Neuroticisme scoort. Iemand met een hoge mate van Neuroticisme kan op een dag zo heen en weer schieten tussen stress en ontspanning. Bij iemand met een lage Neuroticisme heeft de neiging om veel langer op een plek te blijven. Dus of langdurig ontspannen of langdurig gestrest.

Bij een Loyalist kan je dus best zien dat hij het ene moment met geld en status bezig is en dus stresspatronen in het brein geactiveerd zijn en dat hij een paar uur later bezig is echt om mensen te geven en hechte vriendschappen te sluiten. Je weet dan wel dat die Loyalist een hoge mate van Neuroticisme heeft. Hoe langer de periodes duren, hoe lager het Neurotiscime niveau.